«Ένας νέγρος ανάμεσα στους τέσσερις επίλεκτους του πληρώματος του Εργαστηρίου Επανδρωμένης Τροχιάς», αποκάλυπταν σχεδόν αποτροπιασμένοι οι «New York Times» την 1η Ιουλίου 1967.
«Ο επισμηναγός Ρόμπερτ Λόρενς ο Νεότερος της Πολεμικής Αεροπορίας, ένας νέγρος, επιλέχθηκε σήμερα για το διαστημικό πρόγραμμα του έθνους», συνεχίζει η εφημερίδα μετά τον πηχυαίο της τίτλο.
Επόμενος σταθμός μας, η 5η Φεβρουαρίου 1998, όταν ο επισμηναγός Ρόμπερτ Λόρενς ο Νεότερος τιμήθηκε από τη NASA τριάντα και πλέον χρόνια μετά τον τραγικό θάνατό του σε αεροπορικό δυστύχημα.
Επιτέλους, ήταν η λέξη που βγήκε από το στόμα πολλών και σίγουρα της αφρο-αμερικανικής κοινότητας, η οποία φαινόταν να είναι η μόνη που δεν είχε ξεχάσει τον πρώτο μαύρο αστροναύτη. Εκείνη τη μέρα, στο Space Mirror Memorial του Kennedy Space Center της Φλόριντα, ο Λόρενς γινόταν ο 17ος αστροναύτης που περιλαμβανόταν στο μνημείο για τους πεσόντες Αμερικανούς αστροναύτες που έχασαν τη ζωή τους είτε στο Διάστημα είτε σε κάποια εκπαιδευτική αποστολή.
Ο Λόρενς σκοτώθηκε τραγικά λίγο μετά που επιλέχθηκε να γίνει αστροναύτης, σε πτήση με ένα F-104 Starfighter στην καλιφορνέζικη αεροπορική βάση Edwards στις 8 Δεκεμβρίου 1967. Ήταν ένας από τους καλύτερους πιλότους της αμερικανικής Αεροπορίας, έχοντας συμπληρώσει περισσότερες από 2.500 ώρες πτήσης και τιμηθεί με μετάλλια, δάφνες και επαίνους.
Εκείνη τη μέρα δοκίμαζε ένα αεροσκάφος στο πλαίσιο του διαστημικού προγράμματος της Πολεμικής Αεροπορίας, τον προκάτοχο του περιβόητου σήμερα Space Shuttle Program της NASA. Η Διαστημική Υπηρεσία των ΗΠΑ μας λέει πια πως ο Λόρενς είχε συμβάλλει καθοριστικά με τα ιπτάμενα κατορθώματά του αλλά και τις μανούβρες του «στην ανάπτυξη των διαστημικών οχημάτων».
Τυπικά μιλώντας, ο Λόρενς δεν έγινε ποτέ αστροναύτης. Την εποχή που όργωνε εξάλλου τους αιθέρες δοκιμάζοντας πειραματικά αεροσκάφη με το βλέμμα στραμμένο στο Διάστημα, τα δύο προγράμματα (της Πολεμικής Αεροπορίας και της NASA) δεν συνδέονταν. Τα μέλη του προγράμματος του Εργαστηρίου Επανδρωμένης Τροχιάς (Manned Orbiting Laboratory) δεν θεωρούνταν αστροναύτες, παρά το γεγονός ότι είχαν την ίδια εκπαίδευση αλλά και εφάμιλλες ικανότητες. Και στο τέλος τα δύο προγράμματα συγχωνεύτηκαν κιόλας!
Το καθεστώς του «αστροναύτη» το πήρε εξάλλου 30 χρόνια αργότερα, όταν η Πολεμική Αεροπορία αποφάσισε να τιμήσει το μαύρο διαμάντι της: «Η επίσημη αναγνώριση του επισμηναγού Λόρενς σε αστροναύτη και γενναίο Αμερικανό πατριώτη ήταν οφειλόμενη», έγραφε το σχετικό ανακοινωθέν.
Ποιος ήταν όμως ο παντελώς άγνωστος, ακόμα και στη χώρα του, Ρόμπερτ Λόρενς; Ο άνθρωπος που άφησε τόσο μεγάλο αποτύπωμα στη διαστημική περιπέτεια των ΗΠΑ και χάραξε έναν δρόμο που περπατάει ακόμα ο άνθρωπος, κι όμως δεν μπήκε ποτέ σε κανένα βιβλίο διαστημικής ιστορίας;
Ίσως έφταιξε πως ήταν ο πρώτος μαύρος αστροναύτης σε εποχές που κάτι τέτοιο δεν ήταν καθόλου συνηθισμένο. Ή επιθυμητό…
Πρώτα χρόνια
Ο Ρόμπερτ Χένρι Λόρενς ο Νεότερος γεννιέται στις 2 Οκτωβρίου 1935 στο Σικάγο του Ιλινόις. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι και πολλά γνωστά, ξέρουμε πάντως πως στο σχολείο είχε διαπρέψει, το οποίο τελείωσε αριστούχος στα 16 του, και μέχρι τα 20 του είχε στα χέρια του πτυχίο χημείας από το Πανεπιστήμιο Μπράντλεϊ!
«Προικισμένο επιστήμονα» τον χαρακτήριζαν οι καθηγητές του και ονειρεύονταν γι’ αυτόν μεγάλη ακαδημαϊκή καριέρα, εκείνος ωστόσο κατετάγη αμέσως στην Πολεμική Αεροπορία, καθώς είχε λόξα με τα αεροπλάνα…
Καριέρα στην Πολεμική Αεροπορία
Σύντομα θα ήταν εκπαιδευτής πιλότων, έχοντας διαπρέψει ξανά στη δική του εκπαίδευση, υπηρετώντας πια με πειθαρχία ένα πολυάσχολο πρόγραμμα.
Βρήκε πάντως τον χρόνο να ολοκληρώσει το διδακτορικό του στη χημεία το 1965 (στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο), συνδυάζοντας στρατιωτικές ικανότητες και ακαδημαϊκή γνώση. Στα 22 του βρήκε και τον έρωτα της ζωής του, την οποία παντρεύτηκε γρήγορα-γρήγορα και όλα έμοιαζαν ιδανικά στη ζωή του.
Όταν οι ΗΠΑ ανέλαβαν ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης Γερμανών πιλότων, τον Λόρενς έχρισαν εκπαιδευτή τους, καθώς ήταν ο καλύτερος της κλάσης του. Μέχρι το 1965 ήταν ένας πολύπειρος πιλότος, συμπληρώνοντας περισσότερες από 2.500 ώρες πτήσεις. Και οι 2.000 ήταν μάλιστα σε αεριωθούμενα αεροσκάφη, κάτι που του έδινε το προβάδισμα για την αμέσως επόμενη δραστηριότητά του…
Ο πρώτος μαύρος αστροναύτης
Ο Λόρενς ήταν ένας από τους βασικούς πιλότους του πειραματικού Lockheed F-104 Starfighter και μελετούσε ιδιαιτέρως την ανεμοπορία στα διαστημόπλοια χωρίς κινητήρα που επέστρεφαν στη Γη από την τροχιά, όπως ο περιβόητος πύραυλος-αεροπλάνο North American X-15. Η NASA παραθέτει σήμερα το όνομά του ως καθοριστικό παράγοντα στην ανάπτυξη των διαστημικών οχημάτων.
Τον Ιούνιο του 1967 ο επισμηναγός ολοκλήρωσε επιτυχημένα άλλο ένα σχολείο πιλότων στη βάση Edwards της Καλιφόρνια και στα τέλη του ίδιου μένα επιλέχθηκε ως αστροναύτης στο πρόγραμμα Manned Orbital Laboratory της Πολεμικής Αεροπορίας. Στα χρόνια του όπως είπαμε ο όρος «αστροναύτης» δεν αποδιδόταν σε πιλότους της Αεροπορίας, ουσιαστικά όμως ήταν ακριβώς αυτό.
Ο πρώτος μαύρος αστροναύτης, αυτός ο «νέγρος», όπως καταμαρτυρούσαν οι «Times» που δεν μπορούσαν να το χωνέψουν. Μόνο που ο Λόρενς ήταν πολλά περισσότερα από ένας έμπειρος μαύρος πιλότος, καθώς υπηρετούσε και ως ερευνητής στο Εργαστήριο Όπλων της Πολεμικής Αεροπορίας.
Το πολύπλευρο ταλέντο του δεν περνούσε απαρατήρητο, στα 30 του χρόνια πια, γι’ αυτό και επιλέχθηκε ως ένας από τους 4 επίλεκτους αστροναύτες της Αεροπορίας. Εκείνος ήταν πάντα μετριοπαθής. Μια εφημερίδα που τον προσέγγισε για να τον ρωτήσει για το κατόρθωμά του πήρε μια απάντηση που σίγουρα δεν περίμενε.
Την ώρα που οι τρεις λευκοί συνάδελφοί του κοκορεύονταν για την επιλογή τους, ο Λόρενς απέδωσε σεμνά και ταπεινά τις άριστες επιδόσεις του στο μεγάλο υποστηρικτικό του δίκτυο, όπως είπε, τη μητέρα του, τους καθηγητές και τους εκπαιδευτές του. Σημείωσε πάντως με νόημα πως η επιλογή του στην ομάδα των τεσσάρων ήταν ένα αποφασιστικό βήμα στη μάχη κατά των φυλετικών διακρίσεων: ήταν, όπως είπε, «ένα απλώς από τα πράγματα που προσμένουμε στη φυσιολογική πορεία των πολιτικών δικαιωμάτων σε αυτή τη χώρα».
Όσο για το Manned Orbiting Laboratory, ήταν ένα πρόγραμμα με μια ξεκάθαρη αποστολή: να κάνει πειράματα στο Διάστημα για λογαριασμό της Πολεμικής Αεροπορίας. Είχε εγκριθεί το 1962 για να «καθοριστεί η πολεμική χρησιμότητα του ανθρώπου στο Διάστημα», να δουν δηλαδή οι αστροναύτες της Αεροπορίας αν θα μπορούσε το Σύμπαν να λειτουργήσει ως όπλο στο πεδίο της μάχης.
Μέσα στο ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής και τη λυσσαλέα μάχη ΗΠΑ και ΕΣΣΔ για την κατάκτηση του Διαστήματος, δεν ήταν βέβαια παρά ένα ακόμα πανάκριβο πρόγραμμα με σκοπούς εξόχως σκοτεινούς. Το επίσημο ανακοινωθέν άφηνε ωστόσο απέξω τη βασική αποστολή του προγράμματος, εντελώς απόρρητη στην εποχή, που δεν ήταν άλλη από την τοποθέτηση στο Διάστημα ενός επανδρωμένου κατασκοπευτικού δορυφόρου ειδικά για τη Σοβιετική Ένωση!
Πράγματι, το Manned Orbiting Laboratory είχε να κάνει λιγότερο με την εξερεύνηση του Διαστήματος και περισσότερο με τη διαστημική εξερεύνηση του «κόκκινου» γίγαντα. Όπως μας λέει πλέον η NASA, ο πραγματικός σκοπός της αποστολής ήταν «να καλύψει φωτογραφικά τη Σοβιετική Ένωση με ανάλυση καλύτερη από το καλύτερο σύστημα της εποχής».
Ο Λόρενς δεν θα εκτοξευόταν απλά στο Διάστημα, καθώς αυτός και η ομάδα του είχαν έναν απόρρητο στόχο να επιτελέσουν…
Το τραγικό δυστύχημα
Στις 8 Δεκεμβρίου 1967, σε άλλη μια πτήση με το πειραματικό F-104 Starfighter στη βάση Edwards της Καλιφόρνια, ο 32χρονος Λόρενς έχασε τη ζωή του. Καθόταν στο πίσω κάθισμα του αεροπλάνου, ως εκπαιδευτής, μαθαίνοντας στον δόκιμο πιλότο την απαράμιλλη τεχνική του στην ανεμοπορία.
Ο εκπαιδευόμενος πρόλαβε και εκτοξεύτηκε από τη θέση του, ο Λόρενς δεν στάθηκε ωστόσο τόσο τυχερός, καθώς η δική του θέση είχε χρονοκαθυστέρηση για να αποφευχθεί η πρόσκρουση με το μπροστινό κάθισμα. Αν είχε ζήσει, μετά το διαστημικό πρόγραμμα της Αεροπορίας θα είχε μεταπηδήσει στο Γκρουπ 7 των Αστροναυτών της NASΑ, όπως έκανε όλη η τετράδα, και θα ήταν μέλος του Space Shuttle που θα τον έφερνε ξανά στο Διάστημα.
Στη σύντομη καριέρα του, απέσπασε δύο παράσημα από την Αεροπορία, αν και για να περάσει στο μνημείο των πεσόντων αστροναυτών θα χρειάζονταν 30 ολόκληρα χρόνια. «Σήμερα προσχωρεί στους γενναίους και ηρωικούς άντρες και γυναίκες που έχουν τιμηθεί αντιστοίχως, γυναίκες και άντρες που έχουν κάνει την απόλυτη θυσία υπηρετώντας την πατρίδα μας και τους σκοπούς της επιστήμης», είπε ανώτατος αξιωματούχος της Αεροπορίας…
